پیامد های افشای اسرار بیمار توسط پزشک

افشای اسرار پزشکی یکی از مباحث مهم اخلاق پزشکی و حقوق پزشکی است. حفظ اسرار از جمله حقوق شناخته‌ شده‌ی بیمار است که در منشور حقوق بیمار اکثر کشورها و سایر قوانین و مقررات داخلی و بین‌المللی مورد تأکید قرار گرفته است.

قطعاً، حفظ اسرار از اسباب اطمینان بیماران به پزشکان و مراجعه به آن‌هاست و عدم توجه به این امر، سبب سلب اعتماد بیماران نسبت به پزشکان، کاهش صداقت و عدم مراجعه به آنان در بسیاری از موارد خواهد شد.

بدین سبب، نقض این حق شناخته شده‌ی بیمار نیز از جمله مسائل مهم حقوق پزشکی می‌باشد. پرونده‌ی بیمار یا مدارک پزشکی او از جهت فیزیکی، جزئی از مایملک و دارایی بیمارستان یا مؤسسه‌ی بهداشتی درمانی است، ولی از جهت محتوای اطلاعات، مایملک بیمار محسوب می‌شود. استفاده از این اطلاعات بدون رضایت بیمار مگر برای ادامه‌ی درمان وی یا تحقیقات پزشکی و در مواردی که قانون اجازه می‌دهد، مجاز نیست.

همچنین باید بیماران مطمئن باشند که اطلاعات درون پرونده‌ی آنان بدون اجازه‌ی خودشان، در اختیار هیچ‌کس غیر از کارکنان بهداشتی، درمانی و مراجع قضایی، قرار نخواهد گرفت.

تکلیف پزشک به حفظ اسرار بیمار

هنگامیکه بیمار به پزشک مراجعه میکند در ۹۹ درصد مواقع حال نابسامانی داشته و از بیماری یا بیماری های جسمی و روحی رنج میبرد. لذا بر طبق ذات و بالطبیعه انسان بیمار به پزشک پناه برده و وی را مامن و محل امن خویش میداند که در ازای پرداخت وجه و دستمزد و حق الطبابه به پزشک، جان خویش را نیز به وی میسپارد. لذا در راستای تشخیص بسیاری از بیماری ها و در روند انجام بسیاری از معاینه ها، پزشک به بیمار بسیار نزدیک شده و از خصوصی ترین مسائل بیمار مطلع میشود.

حال تصور نمایید اگر پزشکان نسبت به افشای اسرار بیماران اقدام نمایند، آیا سنگ روی سنگ بند میشود؟ چه بسا در بسیاری از موارد انسانها از بروز و بیان اینکه مریض هستند یا از بیماری خاصی رنج میبرند احساس شرم و خجالت کرده و بیماری و مریضی خود را از همه پنهان میدارند. حال اگر افشای اسرار بیماران توسط پزشکان محقق شود، غم و اندوه بیمار علاوه بر بیماری خویش مضاعف خواهد شد از بابت افسردگی ناشی از اطلاع همگان و افشای اسرار بیماری او.

مسئولیت انتظامی و مدنی پزشکان

چنانچه پزشکی نسبت به افشای سر بیمارش اقدام نماید و برای این افشای اسرار بیمار دلیل و علت قانونی نداشته باشد، از بابت مسئولیت انتظامی پزشکی و همچنین از بابت مسئولیت مدنی و جبران خسارت در حق بیمار مسئول شناخته میشود.

مسئولیت انتظامی پزشکان در افشای اسرار بیماران

مطابق ماده ۴ آیین نامه انتظامی سازمان نظام پزشکی، افشای اسرار بیماران تخلف محسوب شده و وفق ماده ۱۴ آیین نامه مذکور، پزشک به صورت کتبی توبیخ میشود و این امر یعنی توبیخ کتبی پزشک در سابقه پرونده پزشکی اش در سازمان نظام پزشکی درج و ثبت میشود.

نکته: خوب است بدانید چنانچه پزشکی مکررا اقدام به افشای اسرار بیماران نماید، یعنی افشای سر بیمار را تکرار کند خواه درخصوص همان بیمار باشد یا نباشد و اسرار بیمار دیگری را فاش نموده باشد، به محرومیت از سه ماه تا یکسال از اشتغال به طبابت از بابت تکرار محکوم میشود.

مسئولیت مدنی پزشکان در افشای اسرار بیماران

نظر به قانون مسئولیت مدنی درصورتیکه پزشک مبادرت به افشای اسرار بیماران خویش نماید صحبت از جبران خسارت توسط پزشک در حق بیمار به میان می آید. لذا ممکن است در راستای جبران خسارت وارده ممکن است پزشک به پرداخت خسارت مالی یا عذرخواهی کتبی با درج در جراید یا به هر نحو دیگر مانند فضای مجازی، قرار دادن پست اینستاگرامی یا تلگرامی حاوی دلجویی و معذرت خواهی از بیمار بابت افشای اسرار او محکوم شود.

مسئولیت کیفری پزشکان

مسئولیت کیفری پزشکان ناشی از افشای اسرار بیماران به چه صورت است؟

مجازات یک پزشک برای فاش نمودن سر بیمارش چیست؟

خوب است بدانید ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی در بخش تعزیرات مقرر داشته است: اطبا و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانیکه به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار میشوند هرگاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند به سه ماه و یک روز تا یک سال حبس و یا به یک میلیون و پانصد هزار تا شش میلیون ریال جزای نقدی محکوم میشوند.

لذا چنانچه پزشک نسبت به افشای اسرار بیمار اقدام کند به مجازات مندرج در ماده مرقوم محکوم میشود. و همچنین به تخلف او در سازمان نظام پزشکی نیز رسیدگی میشود. خوب است بدانید برای شکایت از پزشک تحت عنوان مجرمانه افشای اسرار بیمار میبایست به دادسرای ویژه جرائم پزشکی مراجعه نمایید.

افشای اسرار بیماران در چه مواردی مجاز است؟

خوب است بدانید علی رغم تاکید بسیار و مسئولیتهای کیفری انتظامی و مدنی که برای پزشکان درصورت افشای اسرار بیماران، در برخی از موارد افشای سر یک مریض نه تنها مجاز و مشروع میباشد بلکه پزشک به افشای آن مکلف نیز میباشد.

موارد مجاز افشای اسرار بیماران از قرار ذیل است:

 دستور مقام قضایی مبنی بر ارسال اطلاعات و سابقه پرونده پزشکی بیمار

ماده ۱۳ قانون جلوگیری از بیماری های آمیزشی و واگیردار نظر به آثار زیانبار و جبران ناپذیر برخی از این بیماری ها برای افراد جامعه حداقل میبایست به اطلاع افراد خانواده بیمار برسد.

رضایت بیمار بر مبنای اطلاع رسانی و اقدامی همنوع دوستانه درجهت بازگو کردن نوع و اسرار بیماری اش برای افزایش اطلاع سایر افراد جامعه و درواقع کمک به بقیه، موجب منتفی شدن عنوان مجرمانه افشای اسرار بیماران برای پزشک میشود.

در چه موارد افشای اسرار بیمار جرم نیست؟

در موارد زیر افشای بیماری از سوی پزشک جرم تلقی نمی‌شود:

الزام قانونی و رضایت خود بیمار

یکی از مواردی که افشای اسرار بیمار توسط پزشک را بلامانع می‌کند، الزام‌های قانونی است.

در این مورد دیگر پزشک دغدغه عواقب قانونی را ندارد؛ زیرا عمل او نقض اخلاق پزشکی نیست.

همچنین در صورتی است که بیمار به افشای اطلاعات آگاه باشد و رضایت بدهد.

افشای اسرار کودکان و نوجوانان

والدین یا سرپرست  کودک به پزشک اجازه می‌دهند که به اطلاعات پزشکی کودک دسترسی داشته باشد.

منافع عمومی

گاهی بحث سلامتی افراد جامعه به میان می‌آید.

در چنین شرایطی پزشک باید از خود بیمار رضایت بگیرد مگر این که امکان آن وجود نداشته باشد یا بیمار از افشای آن خودداری کند، در این صورت حفظ منافع عموم بر حفظ منافع بیمار الویت دارد و پزشک می‌تواند اطلاعات را فاش کند.

پیشگیری از وقوع جرم و جلوگیری از سوء استفاده

پزشک موظف نیست که به صورت داوطلبانه جرم و جنایت را گزارش دهد، اما اگر مطمئن باشد در مورد بیمار جرم فیزیکی، روانی یا جسمی رخ داده، می‌تواند قانون عدم افشای اسرار را نقض کرده و به مسئولین مربوط گزارش دهد.

افشای اطلاعات برای حسابرسی پزشکی

حسابرسی پزشکی به معنی پیگیری مراحل درمان و اقداماتی است که تاکنون انجام شده و همچنین اقداماتی که لازم است برای بیمار انجام شود.

در مورد این قانون دو موضوع مطرح است:

افشای اطلاعات بیمار به تیم حسابرسی کادر درمان که این کار به نفع خود بیمار است؛ پزشک در این موارد می تواند اطلاعات بیمار را به تیم مربوطه گزارش کند.

افشای اطلاعات به موسسات دیگر مثل شرکت بیمه که برای این کار حتما رضایت بیمار لازم است.

بیماری های واگیردار

اگرچه حفظ اسرار بیمار مهم است، اما در موارد خاص مثل زمانی که بیمار مبتلا به امراض واگیردار مثل وبا، تیفوس، آبله و… انتقال اطلاعات توسط پزشک لازم و ضروری است.

مجازات افشای اسرار خصوصی

با افشای اسرار بیماران چند نوع مسئولیت کیفری، انتظامی و مدنی ممکن است برای پزشکان و کادر درمانی ایجاد شود.

براساس قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، افشای اسرار بیماران از سوی اطبا، جراحان و ماماها مسئولیت کیفری در پی دارد.

فرد یا افراد افشا کننده به ۳ ماه و یک روز تا یک سال حبس یا به جزای نقدی یک میلیون و ۵۰۰ هزار ریال تا ۶۰۰ میلیون ریال محکوم می‌شوند.