ناشزه و نشوز چیست و شرایط مهریه زن ناشزه

زن ناشزه زنی است که وظایف شرعی و قانونی خود را بدون دلیل موجه نسبت به همسر ایفا نمی کند و مصداق بارز آن نداشتن تمکین عام یا خاص نسبت به شوهر است.
فرض کنید زنی بدون دلیل موجه زندگی مشترک را ترک کرده است و علی رغم صدور حکم دادگاه تمکین نمی کند، وضعیت مهریه زن ناشزه چگونه است؟ باید به این نکته توجه کرده نشوز، خیانت یا ارتکاب جرم از جانب زن، ارتباطی به مهریه او ندارد. به زن ناشزه نفقه تعلق نمی گیرد ولی اینگونه نیست که مهریه را نتواند دریافت کند.

بر طبق قانون به مجرد عقد نکاح زن می تواند تمام مهریه خود را از شوهر در صورت عند المطالبه بودن مطالبه کند و اگر مهریه عند الاستطاعه باشد با اثبات استطاعت مالی زوج می تواند مهریه را از آن طریق دریافت نماید. بنابراین مهریه زن در صورت عدم تمکین همچنان پابرجاست.

مهریه زن چیست

یکی از مهمترین حقوق مالی که به موجب عقد نکاح به زنان تعلق می گیرد ، مهریه ای است که در حین عقد مرد پرداخت آن به زن را می پذیرد . به موجب ماده 1082 قانون مدنی ، " به مجرد عقد ، زن مالک مهر می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید " . بر اساس این ماده ، مالکیت زن بر مهر از همان لحظه ای که عقد نکاح خوانده شد ، به وجود می آید . از جمله آثار مالکیت زن بر مهریه هم آن است که وی می تواند اقدام به مطالبه مهریه و یا بخشیدن مهریه نماید ، مطالبه مهریه و بخشیدن مهریه  . 

زن ناشزه کیست

یکی از تکالیفی که به موجب عقد نکاح بر عهده زن قرار می گیرد ، تمکین از شوهر می باشد . تمکین یعنی اطاعت کردن از شوهر . تمکین از شوهر در معنای عام و خاص به کار می رود . تمکین عام یعنی اطاعت از شوهر در مسائل کلی زندگی مشترک ؛ مثل سکونت در منزلی که شوهر انتخاب کرده و تمکین خاص هم ناظر بر روابط زناشویی زوجین می باشد . حال ، در صورتی که زن از شوهر خود تمکین نکند ، مرتکب نشوز شده است . نشوز زن مترادف عدم تمکین است . به چنین زنی زن ناشزه هم گفته می شود.

زن ناشزه کیست؟ آیا مهریه به زن ناشزه تعلق می‌گیرد؟

زمانی که زن و مرد با یکدیگر عقد می‌کنند نسبت به یکدیگر مسئولیت‌هایی دارند. از مهم‌ترین مسئولیت‌هایی که مرد نسبت به زن در زندگی مشترک دارد می‌توان به پرداخت مهریه و نفقه اشاره کرد. مهم‌ترین مسئولیتی هم که زن نسبت به مرد در زندگی زناشویی دارد، تمکین از مرد است. اما تمکین از مرد یعنی چه؟ در واقع تمکین از مرد به دو نوع عام و خاص تقسیم می‌شود. منظور از تمکین عام، اطاعت از شوهر در برابر مسائل کلی زندگی مانند محل سکونت است و منظور از تمکین خاص روابط زناشویی است. به زنی که از شوهر خود تمکین نکند اصطلاحاً زن ناشزه می‌گویند.

خب حالا که متوجه شدید زن ناشزه کیست؟ وقت آن رسیده است که بدانید حکم مهریه زن ناشزه چیست؟ از آن جایی که مهریه مهم‌ترین حقوق مالی زن است و زن می‌تواند به محض عقد آن را از مرد دریافت کند، در صورتی که زن ناشزه باشد باز هم مهریه به او تعلق خواهد گرفت. در واقع ناشزه بودن زن سبب از بین رفتن حق مهریه او نخواهد شد. تنها  چیزی که در صورت نشوز بودن زن به او تعلق نمی‌گیرد نفقه او است. در این حالت نیز مرد باید بتواند با اسناد و مدارک لازم به دادگاه خانواده مراجعه کرده و ناشزه بودن زن خود را به دادگاه اثبات کند تا حق گرفتن نفقه از او سلب گردد.

موارد ناشزه بودن

تمکین اقامت دراقامتگاه دایمی شوهر است یعنی زن برای دریافت نفقه باید در خانه شوهر زندگی کند مگر یک استثنا و آن اینکه در خود عقد ازدواج شرطی غیر از آن شده باشد که زن در منزل دیگری یا خانه دیگری زندگی کند.

 اگر زن بدون دلیل موجه و بدون موافقت شوهر خانه را ترک کند و حتی در خانه پدر یا مادر خویش اقامت کند مرد میتوتند از دادن نفقه وی امتناع کند و ان را پرداخت نکند

مورد دیگر الزام زن به حسن معاشرت با شوهر خویش است زنی که بدون دلیل موجه از تمکین خودداری و زن ناشزه یعنی نافرمان و خاطی نامیده میشود و در این صورت علاوه بر اینکه مرد از دادن نفقه معاف خواهد بود بلکه میتواند تقاضای طلاق وی را نیز از دادگاه بخواهد و میتواند تجدید فراش (زن دیگر اختیار کند) کند.

 سوء رفتار زن یا انتخاب شغلی مغایر با شوون اخلاقی و وظایف زناشویی و داشتن معاشران فاقد صلاحیت اخلاقی از دیگر موارد نشوز محسوب خواهد شد. البته تمکین به معنای تسلیم بی چون چرای زن در مقابل مرد و پاسخ دادن به خواسته های نامشروع وی نیست. چنانچه زن به دلیل عذر شرعی یا مسایل پزشکی قادر به ایفای وظایف زوجیت نباشد یا برای انجام واجب شرعی ناچار باشد به مسافرت برود و از شوهر اجازه نگیرد ناشزه محسوب نمیشود و نفقه وی بر عهده شوهر است.

 نفقه چگونه نقد میشود؟

برای نقد کردن نفقه زن میتواند دو نوع شکایت حقوقی و شکایت کیفری مطرح کند.

دادخواست حقوقی: وقتی زن از شوهرش تمکین می کند اما شوهر از دادن نفقه خودداری می ورزد زن میتواند با مراجعه به دادگاه خانواده و طرح دعوی حقوقی برای گرفتن نفقه محکومیت شوهرش را به پرداخت نفقه از دادگاه بخواهد. در این صورت دادگاه پس از بررسی ادعای زن حکم به پرداخت نفقه خواهد داد. در این شرایط اگر مرد پذیرفت قضیه ختم و آتش بس میشود. اما اگر محکوم به پرداخت نفقه شود اما مرد امتناع کرد یا واقعا در فقر باشد یا به قول خودش حال گیری نماید زن میتواند درخواست طلاق نماید و قاضی مرد را مکلف و مجبورخواهد کرد که وی را طلاق دهد.

راه حل دیگر برای نقد کردن نفقه شکایت کیفری است که علاوه بر دادخواست حقوقی از آنجا که عدم پرداخت نفقه در قانون ایران جرم است زن در صورتیکه نفقه اش پرداخت نشود میتواند با مراجعه به دادسرای عمومی تعقیب جزایی شوهرش را از دادگاه بخواهد و در این صورت با اثبات عدم پرداخت نفقه مرد علاوه بر پرداخت نفقه به مجازات مقرر در قانون نیز محکوم خواهد شد.
ماده ۶۴۲ ق.م.ا(قانون مجازات اسلامی) مقرر میدارد که: هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تادیه نفقه دیگر اشخاص واجب النفقه امتناع کند دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم خواهد نمود.

نتیجه‌ عدم تمکین موارد زیر است

عدم استحقاق زن نسبت به نفقه (مستنداً به ماده ۱۱۰۸ قانون مدنی)

کسب اجازه ازدواج مجدد از دادگاه (مواد ۱۶ و ۱۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۵ بهمن ماه ۱۳۵۳)
بنابراین برای آنکه مرد بتواند زن دوم بگیرد بایستی به دادگاه رجوع و با اثبات عدم تمکین همسرش، از دادگاه اجازه ی ازدواج مجدد بگیرد.

امکان طرح دعوی طلاق از سوی مرد.

البته در کلیه ی موارد فوق اقدام شوهر بایستی مسبوق به سابقه اثبات عدم تمکین زن باشد. قاعدتا اول مرد دادخواست تمکین به دادگاه می دهد و چنانکه دادگاه زن را به تمکین محکوم نماید و عدم تمکین جایز نیست و حکم قطعی شود مرد می تواند از این حکم برای طرح دعاوی دیگر یعنی، طلاق، کسب اجازه ازدواج مجدد سود جوید. چنانچه مرد بخواهد زنش را طلاق دهد بایستی مهریه او را بپردازد، اما سایر حقوق مانند نفقه، نصف اموال مرد و … به زن تعلق نمی گیرد.

نشوز شوهر یا عدم ایفای وظایف زناشویی از جانب وی نیز دارای ضمانت اجرای حقوقی است و زن می تواند با مراجعه به دادگاه الزام شوهر را به انجام وظیفه درخواست نماید. به علاوه نشوز شوهر سوء معاشرت به شمار می آید و اگر مصادیق عسر و حرج باشد، زن می تواند از دادگاه درخواست طلاق کند.