مجازات افشای اسرار بیماران

یکی از مهمترین حقوق بیماران در مراجعه به پزشکان و مراکز درمانی این است که مطمئن باشند تا اطلاعات مربوط به بیماری آنان مخفی مانده و رازداری لازم در این خصوص انجام می‌شود؛ این موضوع به حدی دارای اهمیت است که در معاهده پزشکی 1998 ژنو جز حقوق بنیادین بیمار ذکر شده است. بر این اساس عدم رعایت این موضوع موجب بی‌اعتمادی بیماران خواهد شد تا جایی که ممکن است فرد ادامه درمان خود را نادیده بگیرد.

با توجه به اینکه حفظ اسرار بیماران از جمله حقوق آنان است که در منشور حقوق بیماران نیز در اکثر کشورها مورد تاکید قرار گرفته است بنابراین این موضوع وظیفه پزشکان را در رازداری سنگین‌تر می‌کند؛ دکتر بهنام حبیب‌زاده، حقوقدان در گفت‌وگو با «حمایت» به تشریح موضوع رازداری و حفظ حریم خصوصی بیماران پرداخته است.

در سوگندنامه بقراط موضوع حفظ اسرار مورد تاکید قرار گرفته و پزشکان بر اساس قسمی که می‌خورند، باید به این سوگندنامه وفادار باشند.

موضوع رازداری در ماده 4 منشور حقوق بیماران مصوب سال 1380 هم آمده است و در آن تاکید شده، بیمار حق دارد برای حفظ حریم شخصی از محرمانه ماندن پرونده و نتایج معاینات اطمینان داشته باشد؛ البته جز در مواردی که وظایف قانونی پزشک از این موضوع فراتر باشد.

 عدم توجه به حفظ اسرار پزشکی موجب سلب اعتماد بیماران می‌شود؛ به طوری که کاهش راستگویی و عدم مراجعه در موارد حیاتی از جمله در بیماری‌هایی مانند ایدز و هپاتیت موجب می‌شود تا بیمار در صورت احساس افشا شدن بیماری از مراجعه به پزشک خودداری کند.

مسئولیت انتظامی و مدنی پزشکان

افشای اسرار بیماران چند نوع مسئولیت کیفری، انتظامی و مدنی ممکن است برای پزشکان و کادر درمانی وجود داشته باشد. وی با بیان اینکه اولین مسئولیت برای پزشکان، مسئولیت حرفه‌ای و انتظامی است، توضیح داد: در ماده 4 آیین‌نامه انتظامی سازمان نظام پزشکی، افشای اسرار بیماران تخلف است و مطابق ماده 14 این آیین‌نامه، پزشک به صورت کتبی توبیخ می‌شود و در صورت تکرار محرومیت از 3 ماه تا یک سال از اشتغال را به همراه دارد.

در این نوع مسئولیت، مطابق با قانون مسئولیت مدنی پزشک متخلف باید خسارت ناشی از افشای اسرار بیمار را جبران کند.

بر این اساس، با نظر دادگاه پزشک ممکن است حسب مورد به پرداخت خسارت مالی یا عذرخواهی کتبی، عذرخواهی در جراید یا طرق دیگر اعاده حیثیت محکوم شود.

تعقیب کیفری پزشکان متخلف

بر اساس ماده 648 قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات)، افشای اسرار بیماران از سوی اطبا، جراحان و ماماها جرم‌انگاری شده است که در صورت افشای اسرار، فرد یا افراد افشا کننده به 3 ماه و یک روز تا یک سال حبس یا به جزای نقدی یک میلیون و 500 هزاری ریال تا 600 میلیون ریال محکوم می‌شوند.

افرادی که از پزشکان شکایت دارند می‌توانند به دادسرای پزشکی ناحیه 19 تهران مراجعه کنند و در شهرستان‌ها نیز دادسراها صلاحیت عام دارند. وی با اشاره به حساسیت برخی افراد و مشاغل در خصوص اسرارشان تصریح کرد: موضوع حفظ اسرار بیماران به خصوص در مواردی که بیمار جزو جامعه سیاست‌مداران، بازیگران، ورزشکاران و افرادی است که افشای بیماری منجر به از بین رفتن آبرو و از دست دادن شغل آنها می‌شود، با حساسیت بیشتری از سوی مراجع قضایی قابل تعقیب و پیگیری است.

موارد مجاز برای افشای اسرار

 

افشای اسرار بیماران به صورت مطلق جرم نبوده و در مواردی پزشک مطابق با قانون، نه تنها مجاز به افشای اسرار است که حتی الزام قانونی برای ارائه  اطلاعات دارد.

اگر به دستور مقام قضایی لازم باشد تا پزشک اطلاعاتی را برای کشف حقیقت در اختیار مرجع قضایی قرار دهد، پزشک موظف است که این اطلاعات را به مرجع قضایی تسلیم کند و این مورد، جزو موارد افشای اسرار محسوب نمی‌شود.

همچنین در ماده 13 قانون جلوگیری از بیماری‌های آمیزشی و واگیردار مصوب سال 1320 اشاره شده است که با توجه به آثار جبران‌ناپذیری که بیماری‌های واگیردار بر جامعه دارد ابتلا به این بیماری‌ها برای حفظ سلامتی افراد می‌تواند به نظر خانواده برسد که این افشا جرم نیست.

در صورت رضایت بیمار نیز پزشک می‌تواند اسرار را در اختیار افراد دیگر قرار دهد و در این مورد رازداری اصل مطلق محسوب نمی‌شود.

دادسرا مرجع کشف و تحقیق جرایم است و در مرحله اول، بازپرس باید پرونده را پیگیری کند.

وقتی شکایتی علیه پزشک در مراجع قضایی مطرح می‌شود، بازپرس باید مسیرهای انتشار و افشای اسرار را کشف کند و اگر این اطلاعات از طریق جراید منتشر شده باشد، از مسئولان جراید نحوه دسترسی به این اطلاعات را جویا شود تا مشخص شود چه کسی در افشای اسرار دخیل بوده است.